Σε κρίσιμη καμπή η παγκοσμιοποίηση

Shawn Donnan

Ο ΠΟΕ ελπίζει να πετύχει την πρώτη μεγάλη παγκόσμια εμπορική συμφωνία στην ιστορία του. Εάν αποτύχει το πλήγμα μπορεί να είναι μοιραίο. Οι ενστάσεις της Ινδίας και η αλλαγή των όρων στο παγκόσμιο εμπόριο.

Η ιστορία είναι πλέον λίγο πολύ γνωστή. Οι διαπραγματεύσεις για το παγκόσμιο εμπόριο καταλήγουν σε αδιέξοδο λόγω των διαφωνιών μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρών, οι διαδηλωτές κατά της παγκοσμιοποίησης συγκρούονται στα οδοφράγματα και οι υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου κρύβονται με την ουρά κάτω από τα σκέλια, απογοητευμένοι για μία ακόμη φορά.
Οι υπουργοί των 159 μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα συναντηθούν στο Μπαλί την επόμενη εβδομάδα και είναι βέβαιο ότι θα έρθουν αντιμέτωποι με συγκεντρώσεις διαδηλωτών. Αυτή τη φορά όμως, υπάρχουν καλές πιθανότητες για μία εντελώς διαφορετική δυναμική.

Κατ’ αρχήν, σύμφωνα με πολλούς που προσκείμενους στις εξελίξεις, υπάρχει η μεγάλη πιθανότητα να πραγματοποιηθεί η πρώτη μεγάλη παγκόσμια εμπορική συμφωνία στη 18χρονη ζωή του ΠΟΕ.

Ο Ρομπέρτο Αζεβέδο, ανέλαβε γενικός διευθυντής του ΠΟΕ το Σεπτέμβριο. Τότε ξεκίνησε τις σχετικές διαπραγματεύσεις και την προηγούμενη εβδομάδα, εν μέσω μιας φρενίτιδας συζητήσεων στη Γενεύη, ζήτησε περισσότερο χρόνο προκαλώντας πολλούς να εκτιμήσουν ότι όλο το εγχείρημα είχε καταρρεύσει. Αλλά όχι.

Σε πολλές πρωτεύουσες, κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου οι αξιωματούχοι θα προσπαθήσουν να συντάξουν μία στρατηγική ώστε να υπάρξει αίσιο τέλος για το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Και έχουν λόγους. Το κόστος της αποτυχίας είναι μεγαλύτερο από όσο ποτέ. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το πλήγμα θα είναι μοιραίο για τον ΠΟΕ εάν δεν καταφέρει κάτι την επόμενη εβδομάδα. Επιπλέον, ο κ. Αζεβέδο, δήλωσε στα μέλη του ΠΟΕ την Τρίτη:

«Η πρόοδος που έχουμε καταγράψει τις λίγες τελευταίες εβδομάδες είναι μεγαλύτερη από εκείνη των τελευταίων πέντε ετών».

Επίσης υπάρχει μία νέα δυναμική που αφορά περισσότερο στην κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Όταν θα συγκεντρωθούν την επόμενη εβδομάδα οι εκπρόσωποι των κρατών στο Μπαλί, θα είναι πιο δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τα στρατόπεδα του «βορά» και του «νότου», που εδώ και χρόνια κυριαρχούν στις διαπραγματεύσεις του οργανισμού.

Οι οικονομίες των BRIC κατακερματίζονται καθώς ασχολούνται περισσότερο με την επιβράδυνση των δικών τους οικονομιών. Βραζιλία, Κίνα και Ρωσία έδειξαν ότι θα στηρίξουν τη συμφωνία. Το ίδιο έπραξαν οι αφρικανικές χώρες και η ομάδα των μικρών κρατών Αφρικής- Καραϊβικής-Ειρηνικού που έχει μεγάλη επιρροή. Όλοι τους δείχνουν ικανοποιημένοι με όσα συζητήθηκαν στη Γενεύη.

Η επιχειρηματολογία τους είναι σαφής. Ο βασικός άξονας της συμφωνίας του Μπαλί θα είναι νέοι κανόνες για τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη διευκόλυνση της διακρατικής ροής προϊόντων ανά τον κόσμο. Οι αναδυόμενες οικονομίες θα ευνοηθούν τα μέγιστα. Το βασικό εμπόδιο τώρα είναι η εμφανής επιθυμία της Ινδίας να επαναδιαπραγματεύτεί τους όρους για τη «ρήτρα ειρήνης» που αφορά το πώς κρίνει ο ΠΟΕ κρατικά προγράμματα επισιτιστικής ασφάλειας.

Η συζήτηση για την επισιτιστική ασφάλεια ξεκίνησε από την ομάδα των αναπτυσσόμενων κρατών G33. Στόχος τους είναι να αναπροσαρμοστούν οι κανόνες του ΠΟΕ για τους μηχανισμούς τιμολόγησης και τις επιδοτήσεις που εφαρμόζονται στις κυβερνήσεις που προσφέρουν ρύζι και άλλα είδη βασικής ανάγκης στους φτωχούς. Το επιχείρημά τους έχει ουσία, καθώς δικαίως διαμαρτύρονται ότι οι κανόνες είναι αυστηρότεροι από εκείνους που διέπουν τις επιδοτήσεις αγροτών στις πλουσιότερες χώρες.

Το Σεπτέμβριο όμως, με έκκληση της Κίνας, η ομάδα των εν λόγω χωρών μαζί με την Ινδία, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλα κράτη αποφάσισαν ότι η διαπραγμάτευση μίας μόνιμης λύσης δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί μέχρι τη σύνοδο του Μπαλί. Αποφάσισαν ότι θα ήταν καλύτερα να διαπραγματευτούν μία προσωρινή εκεχειρία. Έκτοτε, οι διαπραγματεύσεις επικεντρώνονται στους όρους της «ρήτρας ειρήνης».

Την προηγούμενη εβδομάδα, τα μέλη της G33, εκ των οποίων η Ινδία και άλλοι, υπέγραψαν 4ετή ρήτρα, βάσει της οποίας θα πρέπει να βρεθεί μόνιμη λύση μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Το Σαββατοκύριακο όμως, υπήρξαν αναφορές στον ινδικό Τύπο ότι η Ινδία ήταν δυσαρεστημένη και πως στη Γενεύη άρχισε να εκφράζει ενστάσεις σε θέματα που σχετίζονται με το κείμενο για τη «διευκόλυνση του εμπορίου» για το οποίο μέχρι πρότινος δεν ενδιαφερόταν ιδιαιτέρως.

Η Ινδία ακόμη δεν έχει εκφράσει δημοσίως τη θέση της. Την Πέμπτη έγινε υπουργικό συμβούλιο για να συζητηθεί η «τελική» επίσημη θέση της χώρας. Ο φόβος πάντως, είναι πως στο Μπαλί, ο υπουργός Εμπορίου της Ινδίας Ανάντ Σάρμα, θα επαναλάβει τους χειρισμούς του προκατόχου του κατά το 2008. Τότε ο Κεμάλ Ναδ, πρακτικά αναίρεσε συμφωνία για λογαριασμό των αναπτυσσόμενων χωρών.

Διπλωμάτες λένε ότι αυτή τη φορά, η Ινδία έχει στήριξη μόνο από τη Βολιβία, την Κούβα, τη Βενεζουέλα, τη Ζιμπάμπουε και τη Νότιο Αφρική. Η Ινδονησία, που αυτή την περίοδο προεδρεύει στην G33, εξέφρασε την απογοήτευσή της για αυτό το εμπόδιο. Το ίδιο έχουν κάνει και άλλα αναπτυσσόμενα κράτη, αλλά πιο διακριτικά. Αυτό σημαίνει ότι, με ή χωρίς συμφωνία, η δυναμική στον ΠΟΕ αλλάζει.