By Wolfgang Muchau
Οι αποφάσεις από την τελευταία σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης ήταν σημαντικές αλλά όχι για τους λόγους που νομίζουν οι περισσότεροι. Τα όσα αποφασίστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, θα αλλάξουν το μέλλον της Ευρώπης. Η τραπεζική ενοποίηση είναι ένα εργαλείο τόσο ισχυρό που θα μπορούσε να ενώσει τον πυρήνα της ΕΕ. Θα τον αποκόψει όμως, από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.
Θα ήταν πιο χρήσιμο να δει κανείς την τραπεζική ενοποίηση ως ένα μακροπρόθεσμο πολιτικό εγχείρημα, παρά ως εργαλείο για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Στη σύνοδο συμφωνήθηκε το χρονοδιάγραμμα για το στήσιμο και το νομικό πλαίσιο ενός Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) – ενός νέου ρυθμιστικού οργάνου για τις τράπεζες της ευρωζώνης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Είναι η πρώτη από σειρά ενεργειών προς την πλήρη τραπεζική ενοποίηση – μία διαδικασία που χρειάζεται χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Οι αποφάσεις από την τελευταία σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης ήταν σημαντικές αλλά όχι για τους λόγους που νομίζουν οι περισσότεροι. Τα όσα αποφασίστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, θα αλλάξουν το μέλλον της Ευρώπης. Η τραπεζική ενοποίηση είναι ένα εργαλείο τόσο ισχυρό που θα μπορούσε να ενώσει τον πυρήνα της ΕΕ. Θα τον αποκόψει όμως, από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.
Θα ήταν πιο χρήσιμο να δει κανείς την τραπεζική ενοποίηση ως ένα μακροπρόθεσμο πολιτικό εγχείρημα, παρά ως εργαλείο για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Στη σύνοδο συμφωνήθηκε το χρονοδιάγραμμα για το στήσιμο και το νομικό πλαίσιο ενός Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) – ενός νέου ρυθμιστικού οργάνου για τις τράπεζες της ευρωζώνης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Είναι η πρώτη από σειρά ενεργειών προς την πλήρη τραπεζική ενοποίηση – μία διαδικασία που χρειάζεται χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Ο SSM τελικά θα περιλαμβάνει και τις 6.000 τράπεζες της ευρωζώνης. Μπορεί να μην εποπτεύει κάθε μία τράπεζα απευθείας, αλλά θα μπορεί να αναλαμβάνει τον έλεγχο όποτε το επιθυμεί.
Μετά το στήσιμο του SSM, θα ακολουθήσει η κοινή πολιτική και ένα ενιαίο ταμείο για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ένας ενιαίος μηχανισμός εκκαθάρισης και -τελικά- ένα κοινό σχήμα εγγύησης τραπεζικών καταθέσεων. Οι δραστηριότητες αυτές (εκκαθάριση, ανακεφαλαιοποίηση, εγγύηση καταθέσεων) μπορούν να διεξαχθούν με πολλούς τρόπους και από πολλούς διαφορετικούς θεσμούς. Το τελικό σχήμα παραμένει αβέβαιο. Αποφασίστηκε όμως, ότι θα γίνει.
Η Γερμανίδα
καγκελάριος Angela Merkel είχε δίκιο όταν είπε ότι δεν είναι δυνατό να
λειτουργήσει το SSM από τον Ιανουάριο του 2013. Η πλήρης τραπεζική ενοποίηση
είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και χρειάζεται χρόνο. Σημαντικά σημεία του
εγχειρήματος απαιτούν αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών. Η Βρετανία και άλλα κράτη
που δεν συμμετέχουν στην ευρωζώνη, δεν θα ακολουθήσουν. Θα ήταν λάθος να
πιστεύει κανείς ότι η τραπεζική ενοποίηση είναι μία επέκταση της ενιαίας
αγοράς. Καλύτερα να την σκεφτόμαστε ως το δύσκολο μέρος της καλωδίωσης της
νομισματικής ένωσης.
Η τραπεζική ένωση καταστρέφει τις ψευδαισθήσεις που δημιουργήθηκαν με την είσοδο του ευρώ: η πρώτη βρίσκεται εντός ευρωζώνης και η δεύτερη εκτός. Η πρώτη είναι πως η μινιμαλιστική νομισματική ένωση είναι βιώσιμη. Η δεύτερη είναι η πεποίθηση ότι υπάρχει ένα μενού επιλογών: τα κράτη εκτός ευρωζώνης πίστεψαν ότι είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν σε ποιους τομείς ολοκλήρωσης θα συμμετέχουν και σε ποιους όχι. Αποδεικνύεται ότι το να είναι κανείς μέλος της ΕΕ, αλλά εκτός ευρωζώνης δεν είναι βιώσιμο.
Καθώς περνά ο καιρός, η ευρωζώνη θα υπερκεράσει την ΕΕ. Θα αποκτήσει τη δική της τραπεζική ενοποίηση, το δικό της προϋπολογισμό, τη δική της πολιτική ενοποίηση και, τελικά, τη δική της ενιαία αγορά – κάτι που προς το παρόν δεν είναι νομικά εφικτό. Η θεμελιώδης αιτία για την οποία η Βρετανία οδηγείται εκτός ΕΕ ή έστω περιθωριοποιείται εντός ΕΕ, δεν είναι ο ευρωσκεπτικιστής πρωθυπουργός της, αλλά η απόφαση μη συμμετοχής στην ευρωζώνη που λήφθηκε πριν από 15 χρόνια.
Η τραπεζική ενοποίηση και οι διάφορες εξελίξεις που συνεπάγεται, είναι η μεγαλύτερη κίνηση πολιτικής ενοποίησης στην Ευρώπη από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότηταςπριν από 55 χρόνια. Πιστεύω ότι είναι ακόμη μεγαλύτερη από την εισαγωγή του ευρώ γιατί συνεπάγεται μεγαλύτερη παράδοση εθνικής κυριαρχίας σε διαφορετικά επίπεδα.
Εάν γίνει σωστά, ο συνδυασμός τραπεζικής, δημοσιονομικής και τραπεζικής ενοποίησης μπορεί να δημιουργήσει ένα επαρκές θεσμικό πλαίσιο για μία βιώσιμη νομισματική ένωση.
Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: η νομισματική ένωση μπορεί να εκραγεί πριν τεθούν σε λειτουργία αυτοί οι νέοι μηχανισμοί. Η τραπεζική ενοποίηση, όπως δημιουργείται σήμερα, δεν θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση της υφιστάμενης κρίσης.
Πολλοί σχολιαστές κάνουν δύο εσφαλμένες υποθέσεις. Η πρώτη είναι πως ο SSM θα λειτουργεί από τον Ιανουάριο. Η δεύτερη είναι πως θα πυροδοτηθεί αυτόματη αλλαγή στο υπάρχον πρόγραμμα στήριξης των ισπανικών τραπεζών. Φαίνεται πλέον πως ο SSM θα τεθεί σε λειτουργία το δεύτερο εξάμηνο του 2013. Οι ηγέτες της ευρωζώνης επιβεβαίωσαν ότι με τη λειτουργία του SSM, θα ανοίξει ο δρόμος για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας χωρίς να επιβαρύνονται περαιτέρω τα κράτη-μέλη.
Η παρεξήγηση έγκειται στο ότι όλα αυτά δεν αφορούν το τρέχον πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης των ισπανικών τραπεζών. Η λογική για την απόφαση απευθείας στήριξης των τραπεζών ήταν να τερματιστεί αυτό που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χαρακτήρισε«ολέθρια σχέση μεταξύ τραπεζών και κράτους». Αυτή η ολέθρια σχέση θα συνεχίσει να υφίσταται.
Η τραπεζική ενοποίηση είναι σημαντικό θέμα. Εξίσου σημαντική όμως, είναι και η απειλή για το μέλλον της ευρωζώνης. Δεν έχει αλλάξει.
Πλέον είμαι πεπεισμένος ότι το πολιτικό κατεστημένο της ευρωζώνης είναι έτοιμο να χτίσει τους απαραίτητους θεσμούς για τη νομισματική ένωση. Αυτό δεν ίσχυε πριν από ένα χρόνο. Αυτό που λείπει όμως, είναι η πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστεί η υφιστάμενη κρίση.
Το πρόγραμμα απεριόριστων αγορών κρατικών ομολόγων της ΕΚΤ είναι σημαντικό, αλλά δεν μπορεί να καλύψει το κενό. Χωρίς την αποδοχή της χρεοκοπίας –και κατά συνέπεια χωρίς αποδοχή της μεταφοράς κεφαλαίων– το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται.
Συμπεραίνω ότι θεμελιωδώς δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος διάσπασης της ευρωζώνης. Η τραπεζική ενοποίηση είναι πως καθιστά βιώσιμη τη νομισματική ένωση. Θα πρέπει όμως, πρώτα να επιβιώσει από τα υφιστάμενα προβλήματα.
Η τραπεζική ένωση καταστρέφει τις ψευδαισθήσεις που δημιουργήθηκαν με την είσοδο του ευρώ: η πρώτη βρίσκεται εντός ευρωζώνης και η δεύτερη εκτός. Η πρώτη είναι πως η μινιμαλιστική νομισματική ένωση είναι βιώσιμη. Η δεύτερη είναι η πεποίθηση ότι υπάρχει ένα μενού επιλογών: τα κράτη εκτός ευρωζώνης πίστεψαν ότι είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν σε ποιους τομείς ολοκλήρωσης θα συμμετέχουν και σε ποιους όχι. Αποδεικνύεται ότι το να είναι κανείς μέλος της ΕΕ, αλλά εκτός ευρωζώνης δεν είναι βιώσιμο.
Καθώς περνά ο καιρός, η ευρωζώνη θα υπερκεράσει την ΕΕ. Θα αποκτήσει τη δική της τραπεζική ενοποίηση, το δικό της προϋπολογισμό, τη δική της πολιτική ενοποίηση και, τελικά, τη δική της ενιαία αγορά – κάτι που προς το παρόν δεν είναι νομικά εφικτό. Η θεμελιώδης αιτία για την οποία η Βρετανία οδηγείται εκτός ΕΕ ή έστω περιθωριοποιείται εντός ΕΕ, δεν είναι ο ευρωσκεπτικιστής πρωθυπουργός της, αλλά η απόφαση μη συμμετοχής στην ευρωζώνη που λήφθηκε πριν από 15 χρόνια.
Η τραπεζική ενοποίηση και οι διάφορες εξελίξεις που συνεπάγεται, είναι η μεγαλύτερη κίνηση πολιτικής ενοποίησης στην Ευρώπη από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότηταςπριν από 55 χρόνια. Πιστεύω ότι είναι ακόμη μεγαλύτερη από την εισαγωγή του ευρώ γιατί συνεπάγεται μεγαλύτερη παράδοση εθνικής κυριαρχίας σε διαφορετικά επίπεδα.
Εάν γίνει σωστά, ο συνδυασμός τραπεζικής, δημοσιονομικής και τραπεζικής ενοποίησης μπορεί να δημιουργήσει ένα επαρκές θεσμικό πλαίσιο για μία βιώσιμη νομισματική ένωση.
Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: η νομισματική ένωση μπορεί να εκραγεί πριν τεθούν σε λειτουργία αυτοί οι νέοι μηχανισμοί. Η τραπεζική ενοποίηση, όπως δημιουργείται σήμερα, δεν θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση της υφιστάμενης κρίσης.
Πολλοί σχολιαστές κάνουν δύο εσφαλμένες υποθέσεις. Η πρώτη είναι πως ο SSM θα λειτουργεί από τον Ιανουάριο. Η δεύτερη είναι πως θα πυροδοτηθεί αυτόματη αλλαγή στο υπάρχον πρόγραμμα στήριξης των ισπανικών τραπεζών. Φαίνεται πλέον πως ο SSM θα τεθεί σε λειτουργία το δεύτερο εξάμηνο του 2013. Οι ηγέτες της ευρωζώνης επιβεβαίωσαν ότι με τη λειτουργία του SSM, θα ανοίξει ο δρόμος για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας χωρίς να επιβαρύνονται περαιτέρω τα κράτη-μέλη.
Η παρεξήγηση έγκειται στο ότι όλα αυτά δεν αφορούν το τρέχον πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης των ισπανικών τραπεζών. Η λογική για την απόφαση απευθείας στήριξης των τραπεζών ήταν να τερματιστεί αυτό που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χαρακτήρισε«ολέθρια σχέση μεταξύ τραπεζών και κράτους». Αυτή η ολέθρια σχέση θα συνεχίσει να υφίσταται.
Η τραπεζική ενοποίηση είναι σημαντικό θέμα. Εξίσου σημαντική όμως, είναι και η απειλή για το μέλλον της ευρωζώνης. Δεν έχει αλλάξει.
Πλέον είμαι πεπεισμένος ότι το πολιτικό κατεστημένο της ευρωζώνης είναι έτοιμο να χτίσει τους απαραίτητους θεσμούς για τη νομισματική ένωση. Αυτό δεν ίσχυε πριν από ένα χρόνο. Αυτό που λείπει όμως, είναι η πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστεί η υφιστάμενη κρίση.
Το πρόγραμμα απεριόριστων αγορών κρατικών ομολόγων της ΕΚΤ είναι σημαντικό, αλλά δεν μπορεί να καλύψει το κενό. Χωρίς την αποδοχή της χρεοκοπίας –και κατά συνέπεια χωρίς αποδοχή της μεταφοράς κεφαλαίων– το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται.
Συμπεραίνω ότι θεμελιωδώς δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος διάσπασης της ευρωζώνης. Η τραπεζική ενοποίηση είναι πως καθιστά βιώσιμη τη νομισματική ένωση. Θα πρέπει όμως, πρώτα να επιβιώσει από τα υφιστάμενα προβλήματα.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου