Συρρίκνωση του πληθυσμού και των οικογενειών

Αυξήθηκε η μετανάστευση - Μειώθηκαν οι μόνιμοι κάτοικοι κατά 161.939

Οριακή μείωση του μόνιμου πληθυσμού κατά 116.939 κατοίκους δείχνουν για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα δεδομένα της απογραφής πληθυσμού του 2011, όπως αυτά ανακοινώθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Γεγονός το οποίο ίσως φαίνεται παράδοξο, μια και το ισοζύγιο γεννήσεων - θανάτων για την περίοδο από την απογραφή του 2001 φαίνεται ότι έκλεισε θετικά με περίπου 41.000 περισσότερες γεννήσεις. Διαφαίνεται όμως από τα στοιχεία ότι ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή τη σχετική πληθυσμιακή στασιμότητα έπαιξαν η μείωση των γεννήσεων την τελευταία δεκαπενταετία και η μετανάστευση. Την ίδια στιγμή ο μόνιμος πληθυσμός των αλλοδαπών στην Ελλάδα, όπως καταγράφηκαν τον Μάιο του 2011, ανέρχεται σε 911.929, με τους πραγματικούς όμως αριθμούς να κινούνται υψηλότερα.

Σε 10.815.197 άτομα ανέρχεται ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν στις 23 Αυγούστου, μειωμένος κατά περίπου 1,07% σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση της προηγούμενης απογραφής που έδινε συνολικά 10.932.136 άτομα. Στο σύνολο του πληθυσμού, τα ποσοστά ανδρών - γυναικών διαμορφώνονται σε 49% έναντι 51%, συνεχίζοντας την παράδοση που θέλει τις γυναίκες να υπερέχουν αριθμητικά. Ειδικότερα, οι γυναίκες αποδεικνύονται ισχυρότερες στον χρόνο, καθώς οι άνδρες παραμένουν περισσότεροι ως την ηλικία των 39 ετών, από εκεί και πάνω όμως η ζυγαριά γέρνει υπέρ των γυναικών.
Το 52,8% του συνολικού πληθυσμού συγκεντρώνουν μαζί οι περιφέρειες που φιλοξενούν τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Πρώτη κόβει το νήμα η Περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνοντας 3.827.624 κατοίκους, που αντιστοιχούν περίπου στο 35,4% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, ενώ με 1.881.869 ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία, συγκεντρώνοντας το 17,4%.

Η Περιφέρεια Αττικής δεν είναι μόνο η πολυπληθέστερη, αλλά φαίνεται πως σηκώνει και το μεγαλύτερο βάρος της μείωσης πληθυσμού σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή, μαζί με εκείνη της Δυτικής Ελλάδας. Στην πρώτη σημειώνεται μείωση περίπου 66.949 ατόμων επί του μόνιμου πληθυσμού, ενώ στη δεύτερη αγγίζει τις 41.745 άτομα, προσεγγίζοντας και οι δύο μαζί ποσοστό που κυμαίνεται στο 85%-90% της συνολικής απώλειας - αν και τα στοιχεία δεν μπορούν να είναι απόλυτα συγκρίσιμα, καθώς η μεθοδολογία και η διοικητική διαίρεση διαφέρουν σημαντικά.

Οι «νεότεροι» και οι «γηραιότεροι»

Η υψηλότερη μέση ηλικία εντοπίζεται στην Περιφέρεια Ηπείρου με 44,2 έτη. Στον αντίποδα βρίσκεται το Νότιο Αιγαίο με μέση ηλικία 39,8 έτη, όταν η μέση ηλικία για το σύνολο του πληθυσμού ανέρχεται στα 41,9 έτη. Οι κάτοικοι του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων είναι εκείνοι που ζουν περισσότερο (η μέση ηλικία εκεί είναι τα 57,9 έτη), ενώ πέντε στους δέκα δήμους με τη μικρότερη μέση ηλικία βρίσκονται στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη, με τον δείκτη στον Δήμο Φυλής να δείχνει τη χαμηλότερη μέση ηλικία στα 35,3 έτη.

Την ίδια στιγμή σε 1.569.089 άτομα ανέρχεται ο πληθυσμός που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 0-14, ενώ για τις ηλικίες 15-29 διαμορφώνεται σε 1.903.998, δεδομένα που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ως σήμερα γεννήθηκαν στη χώρα μας λιγότερα παιδιά από ό,τι την προηγούμενη δεκαπενταετία (1980-1994). Δεν μπορούμε φυσικά να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η ηλικία τεκνοποίησης των ζευγαριών έχει μετατεθεί μέσα σε αυτά τα χρόνια, ακόμη και κατά μία δεκαετία ή και περισσότερο, λόγω της δυναμικής στροφής της γυναίκας στην αγορά εργασίας, αλλά και των νέων κοινωνικών και οικονομικών προτύπων που επικράτησαν στην ελληνική κοινωνία.

Στο σύνολο των 4.134.157 νοικοκυριών που υπάρχουν στη χώρα, ποσοστό 55,2% έχουν μόλις ένα ή δύο μέλη, ενώ τρία ή τέσσερα μέλη μετρά το 37,4%. Το μέσο μέγεθος του νοικοκυριού ανέρχεται σε 2,6 άτομα, με το μεγαλύτερο να εμφανίζεται στον Δυτικό Τομέα της Αθήνας (3 άτομα) και το μικρότερο στον Κεντρικό (2 άτομα). Οι πυρηνικές οικογένειες ανέρχονται σε 3.021.133, αυξημένες κατά 110.265 από το 2001, διάστημα κατά το οποίο παρατηρείται συγχρόνως αύξηση της τάξεως του 31,7% στις μονογονεϊκές οικογένειες, οι οποίες ανέρχονται στις 463.713. Από αυτές τα παιδιά ζουν με τον πατέρα στις 74.421, ενώ με τη μητέρα στις 389.292 οικογένειες.

19,7% αύξηση των αλλοδαπών

Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011, 911.929 άτομα με υπηκοότητα άλλων χωρών ζουν στην Ελλάδα, εκ των οποίων οι 708.003 έχουν υπηκοότητα χωρών εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης και 4.825 καταγράφηκαν τον Μάιο του 2011 χωρίς ή με αδιευκρίνιστη υπηκοότητα. Στη δεκαετία που μεσολάβησε ο μόνιμος πληθυσμός αλλοδαπών αυξήθηκε περίπου κατά 19,7% από 761.813 άτομα που ήταν το 2001, με τη συντριπτική πλειονότητά τους να συγκεντρώνεται στις αστικές περιοχές.

Ποσοστό περίπου 52,8% των αλλοδαπών είναι από την Αλβανία, όμως αξιοσημείωτη αύξηση σε σχέση με τα στοιχεία του 2001 παρατηρείται στον πληθυσμό Βούλγαρων και Ρουμάνων, που υπερδιπλασιάστηκαν, οι πρώτοι από 35.104 αυξήθηκαν σε 75.915, ενώ οι δεύτεροι από 21.994 έγιναν 46.523. Η μεγαλύτερη αύξηση της δεκαετίας δεν προήλθε όμως από τα Βαλκάνια, αλλά από την Ασία, και αφορά κατοίκους που έχουν πακιστανική υπηκοότητα. Ο μόνιμος πληθυσμός τους τριπλασιάστηκε από 11.130 το 2001 σε 34.177 άτομα το 2011.

Εκτιμήσεις και αστοχίες
«Λίγες γεννήσεις λόγω κρίσης»
Εικονική χαρακτηρίζει τη μείωση του μόνιμου πληθυσμού της Ελλάδας που προκύπτει από τα δεδομένα της απογραφής του 2011 ο καθηγητής Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Βύρων Κοτζαμάνης. Αυτή, όπως εκτιμά μιλώντας στο «Βήμα», οφείλεται στη διαφυγή πληθυσμού κατά τη διαδικασία της απογραφής. Κατά τον κ. Κοτζαμάνη η υποτίμηση του πληθυσμού ανέρχεται σε 300.000 - 350.000 άτομα, τα οποία είτε δεν απογράφηκαν από αστοχία του μηχανισμού είτε  ήταν αλλοδαποί που απέφυγαν μια ανάλογη καταγραφή φοβούμενοι πιθανές συνέπειες απέναντι στον νόμο - κυρίως αφορά αυτούς που εισήλθαν στη χώρα από τα ανατολικά σύνορα.

«Θα μπορούσαμε να δεχθούμε ότι οι αλλοδαποί σήμερα, εν έτει 2013, ανέρχονται σε 1  εκατομμύριο, διότι λόγω της κρίσης πολλοί επέστρεψαν στην πατρίδα τους ή έφυγαν για άλλες χώρες, όμως αυτό δεν συνέβαινε το 2011» τονίζει χαρακτηριστικά. Δεδομένου ότι το ισοζύγιο γεννήσεων - θανάτων των αλλοδαπών για τη δεκαετία 2001-2011, όπως προκύπει από τα στοιχεία του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, είναι θετικό και ανέρχεται σε 200.000 άτομα και συνυπολογίζοντας τις νέες μεταναστευτικές ροές, η αύξηση του πληθυσμού τους θα έπρεπε να εμφανίζεται μεγαλύτερη.

Επίσης, σύμφωνα με τον καθηγητή, στην Ελλάδα την περίοδο αυτή παρουσιάστηκε αύξηση του αριθμού των γεννήσεων, η οποία συγκεκριμένα άγγιξε ένα ποσοστό της τάξεως του 17% για την περίοδο 1999-2009 και μεγάλο μέρος αυτής οφείλεται στους αλλοδαπούς που διαμένουν στη χώρα. «Είναι ένα ακόμα στοιχείο που δείχνει ότι τα δεδομένα της απογραφής είναι προβληματικά. Οφείλουμε όμως να σημειώσουμε ότι για την επόμενη δεκαετία αναμένεται μείωση του αριθμού των γεννήσεων συνολικά εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης» επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα».

Μία ακόμη παγκόσμια πρωτοτυπία περιμένει όμως τη χώρα μας λόγω κρίσης, σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη. «Η Ελλάδα αναμένεται να παρουσιάσει τα επόμενα χρόνια μείωση του προσδόκιμου ζωής» αναφέρει στο «Βήμα», εξέλιξη η οποία θα αντιστρέψει ένα φαινόμενο που δεν έχει ανατραπεί ως σήμερα, αυτό της γήρανσης. Ενας παράγοντας που επανέρχεται στον δημόσιο διάλογο διότι τον συγχέουμε με την αύξηση του αριθμού των γηραιοτέρων έναντι των νέων, όμως δεν είναι τίποτε παραπάνω από την τάση των ανθρώπων να ζουν περισσότερο.

Τέλος, η κριτική απέναντι στην απογραφή δεν θα μπορούσε να μην περιλάβει το σφάλμα κάλυψης, που εκτίμησε η ίδια η ΕΛΣΤΑΤ, φθάνοντας στο συμπέρασμα ότι κατά μέσο όρο δεν απογράφηκαν τρία στα εκατό άτομα (2,85%). Στοιχείο που αν μελετηθεί ανά περιφέρεια φέρνει στην επιφάνεια ένα ακόμη ζήτημα, μια και στην Κρήτη φέρεται να μην απογράφηκε ο ένας στους εκατό, ενώ στο Νότιο Αιγαίο επτά! «Αυτό το ζήτημα μπορεί να ιντριγκάρει εμάς τους μελετητές, όμως η απογραφή δεν γίνεται για να γνωριστούμε καλύτερα. Εχει ιδιαίτερη σημασία σε επίπεδο πολιτικού σχεδιασμού και κοστίζει αρκετά για να μην είναι αξιόπιστη» λέει ο κ. Κοτζαμάνης.

πηγή: tovima.gr