"Ημερολόγια Χαρμολύπης": Η κριτική του Ποιητή Δημήτρη Ιατρόπουλου

“Κυρίες και Κύριοι, βιγλάτορες του Δίδυμου Τείχους της Πατρίδας και της Ελευθερίας, καλησπέρα σας!

Αισθάνομαι αληθινά συγκινημένος και γιατί βρίσκομαι απέναντί σας και γιατί θα σας παρουσιάσω το δεύτερο βιβλίο ενός δικού σας ανθρώπου, που είχα την ιστορική τύχη να τον πρωτοπροτείνω στο παρθενικό του βιβλίο, το τόσο επιτυχημένο πλέον «Αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει».

Όμως ο λόγος ακόμη που με κάνει τόσο χαρούμενο σήμερα, είναι γιατί ο συγγραφέας αυτός είναι ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλάκης, που αποτελεί πια για μένα έναν αληθινό Φιλάδελφο και όχι μονάχα απλό μου φίλο.

Και είναι για μένα καταλαβαίνετε τι είδους ύψιστη δικαίωση να βλέπω και το δεύτερο βιβλίο του αγαπημένου Κωνσταντίνου να φεύγει κιόλας ψηλά, ψηλότερα από το πρώτο του, εκεί που του ταιριάζει, εκεί που τον πρωτοσυνάντησα: Στην κορυφή της καινούργιας ελληνικής πεζογραφίας. 

                                                                         

Παρακολούθησα λοιπόν, εκλεκτούς διανοητές στην Αθήνα, να ομιλούν για τα «Ημερολόγια Χαρμολύπης». Με αγάπη όλοι τους και ο καθείς με τις δυνάμεις του.

΄Όμως, αισθάνομαι υποχρεωμένος, εδώ ακριβώς στο Διδυμότειχο, να δώσω την δική μου άποψη, σε βάθος, γιατί οι καλοί αυτοί διανοούμενοι άνθρωποι που είπαμε πριν, εμένα τουλάχιστον, δεν με κάλυψαν, πήγαν όσο μπόρεσαν μέσα στο βιβλίο, αλλά το ανέλυσαν μάλλον επίπεδα και όχι σφαιρικά.

 Γι’ αυτούς ήταν μια σημαντική αν θέλετε κοινωνική υποχρέωση να μιλήσουν για τον Κωνσταντίνο, και άριστα έπραξαν, εμένα όμως με έφερε απόψε εδώ μπροστά σας, η καρδιά μου κι όχι η ατζέντα μου..

Ας μπούμε όμως μέσα στα Ημερολόγια για να κουβεντιάσουμε με τη Χαρμολύπη τους. 

                                                                               

Το δεύτερο αυτό λοιπόν έργο, του σημαντικότερου καινούργιου συγγραφέα των τελευταίων ετών, όπως δήλωσα και στην πρώτη του εμφάνιση, δεν είναι ένα οριζόντιο πόνημα. Είναι ένα κάθετο, σφαιρικό, πολύπτυχο, πολυγωνικό, στερεομετρικό και όχι απλώς γεωμετρικό, πολυμυθιστόρημα που αναπτύσσεται σε 7 άξονες, παρακαλώ  και απαιτεί διπλή και τριπλή ανάγνωση απ’ τον εξασκημένο αναγνώστη.

Ο Πρώτος του ΄Αξονας είναι ο Φιλολογικός. Όπου εδώ έχουμε να κάνουμε με μιαν εσωτερική δομή της πολλαπλής περιγραφής, ένα χτισμένο αρχιτεκτονικά σχέδιο της αφήγησης όπου οι ήρωες αυτοεισάγονται στον μύθο, αλλά παράλληλα χωρίς να διαλέγονται μεταξύ τους, αλληλοσυμπληρώνουν ο ένας τον άλλο, και οδηγούν τον αναγνώστη στο σημείο αιχμής που ζητάει ο συγγραφέας. Ξεχωρίζουν δύο κυρίαρχα πρόσωπα, ο Καθηγητής και ο Αποστόλης, που όμως κι αυτά υπάγονται στη διαδρομή των υπολοίπων με τρόπο ώστε ο αναγνώστης άλλες φορές να θεωρεί ότι ο ίδιος ο συγγραφέας αφηγείται ντυμένος τους ήρωές του και διαλεγόμενος με τον εαυτό του κι άλλες ότι οι ήρωες ξεφεύγουν από τη δομή του έργου και πασχίζουν να τα βρουν μεταξύ τους, ανορθόδοξα φαινομενικά, αλλά επί της ουσίας ιδιαίτερα επαγωγικά δημιουργώντας την αφηγηματική έκπληξη για όποιον πάει στο βάθος του έργου.

Τα μοτίβα ποιητών και φιλοσόφων στις αλλαγές των ενοτήτων βοηθούν επίσης τον αναγνώστη  προλογικά να συναντήσει την ανάλογη ατμόσφαιρα, δεν είναι απλά μοτίβα, αλλά λειτουργικές είσοδοι στο θεματολόγιο των ενοτήτων.

Ο Δεύτερος ΄Αξονας του έργου είναι ο Ιστορικός. Οι ήρωες και οι ιστορίες τους ανατρέχουν, διατρέχουν, ανατέμνουν, ξαναθυμίζουν και μνημολογούν σε κλίμακα ενός ελληνικού αιώνα, περνώντας μέσα από τις εποχές και τις συμφορές του ελληνισμού, με κοφτερή ματιά, μεγάλη ευαισθησία και με δύναμη περιγραφής τέτοια που ορθώνεται μπροστά μας μια τοιχογραφία της νεότατης ιστορίας μας, από την πολιτική και την οικονομία μέχρι την τέχνη και τα κοινωνικά δρώμενα  κάθε περιόδου, συναντώντας εδώ τον Τρίτο ΄Αξονα τον Κοινωνιολογικό.

 Όπου αναπτύσσεται μαστορικά η ατμόσφαιρα κάθε περιόδου και οι διαστρωματικές εμπειρίες της πατρίδας μέσα από τους πολυποίκιλους διαταξικούς συνδυασμούς της ελληνικής κοινωνίας. Μέσα από μιαν αφήγηση συχνά λυρική, και πάντοτε  ευαίσθητη και έτοιμη να προτείνει τον αγώνα για μια καλύτερη ζωή, μια καλύτερη Ελλάδα με καλύτερους Έλληνες.

Ο Τέταρτος  Άξονας του έργου, είναι ο Οικονομικός. Εδώ βέβαια, τόσο η επαγγελματική επάρκεια ενός οικονομικού αναλυτή, όπως είναι ο Κωνσταντίνος, όσο και οι προσωπικές του εμπειρίες στον πυρήνα της παγκόσμιας οικονομικής πραγματικότητας στην ίδια την καρδιά της Αμερικής, μας εμφανίζουν μιαν ανάλυση των δρώμενων της τελευταίας τετραετίας, που από μόνη της θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστό επιστημονικό πόνημα-υλικό των Οικονομικών μας Πανεπιστημίων.

 Κι όμως εδώ και πάλι, οι ήρωες του Κωνσταντίνου, δίχως να αφαιρέσουν τίποτε από την μεθοδική τοποθέτηση και την ιστορική διαδρομή της οικονομίας, τροφοδοτούνται από το ιδανικό προσδόκιμο μέγεθος ευαισθησίας του συγγραφέα, παλεύοντας να δώσουν λύση, να γλυκάνουν τον σύγχρονο πόνο, να βοηθήσουν τον ταλαιπωρημένο Έλληνα, να ορθώσουν άποψη υγείας και προόδου μέσα απ τα ερείπια των μνημονιακών κοινωνικών καταστροφών που ζούμε στις μέρες μας.

Έτσι διαγράφεται μπροστά μας και ο Πέμπτος ΄Αξονας του έργου, ο Πατριωτικός. Γιατί ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλάκης, πριν απ’ όλα, πάνω απ’ όλα, είναι Πατριώτης. Με την πλήρη σημασία του όρου. Δεν αγνοεί καθόλου τη συνδεσμολογία της παγκοσμιοποίησης και τη διεθνή κατάσταση, όμως δεν είναι διεθνιστής του γνωστού κοσμοπολιτικού καταναλωτικού τύπου. Ούτε και φανατικός εθνικιστής είναι. Παραμένει πατριώτης και ζωγραφίζοντας όλο το έργο του με τα χρώματα της πατρίδας που τον ανέθρεψε, προτείνει απέναντι στην απρόσωπη παγκοσμιοποίηση, την αθάνατη Ελληνική Παγκοσμιότητα. Με τις δικές της αξίες. Με το λυρισμό και τη δύναμη ενός αγνού στις προθέσεις, αλλά πάνω απ’ όλα έντιμου πατριώτη. Που βρίσκει τον απόλυτο εκφραστή του στον πρωταγωνιστή του έργου τον δάσκαλο Αριστείδη.

Κι εδώ καραδοκεί ένας εσωτερικός Άξονας, Συμβολικός αυτός, ο Έκτος κατά την δική μου σειρά ανάγνωσης. Στις δύο πρώτες ενότητες του έργου, οι μαθητές του δάσκαλου Αριστείδη είναι Δώδεκα. Θανάσης, Σίμος, Χρήστος, Θύμιος, Αλέξανδρος, Τάκης, Δημήτρης, Αντώνης, Γρηγόρης, Ηλίας, Παναγιώτης, ελληνικά ονόματα, αλλά ο αγαπημένος του δάσκαλου Αριστείδη, (του δίκαιου και πατριώτη,) είναι ο Αποστόλης, που στο τέλος τον απογοητεύει γιατί αισθάνεται ότι στο όνομα της επαγγελματικής του προόδου πρόδωσε την πατρίδα.                                                      

Ο αγαπημένος, ο Απόστολος που τον πρόδωσε!                                              

 Σας θυμίζει κάτι αυτό το σχήμα; Αντλεί άραγε εδώ, ο Κωνσταντίνος από το ιερό θεματολόγιο μιαν αφηγηματική παραβολή; Θέλει μήπως κάτι περισσότερο να μας ανακοινώσει, αν ταξιδέψουμε βαθύτερα στα Ημερολόγια του και συναντήσουμε την Χαρμολύπη που είναι βέβαια ένας διαπιστωμένος όρος της θρησκευτικής  και  εκκλησιαστικής ζωής και φιλολογίας;                                                             

Όπως και νάχει,  ο συμβολισμός εδώ ανεβάζει το έργο σε πρόθεση και το σφίγγει γερά στο υποσυνείδητο του σημερινού ΄Ελληνα που εκτός απ τους 12 Θεούς του μεγάλωσε και με τον Ένα Θεό του και τον μονάκριβο γιό του, σ αυτά τα χώματα.

Και φτάνουμε στον τελευταίο Άξονα του έργου που σαφώς περιγράφεται  στην τελευταία πρόταση του πολυμυθιστορήματος, αυτήν.                                                                    

«Δεν γίνεται να περνάμε μόνο μια φορά απ αυτόν τον κόσμο. ΄Ερχεσαι και φεύγεις εντελώς απροετοίμαστος. Είναι σύντομη η διαδρομή και μερικές φορές τελειώνει απότομα. Ούτε τα λάθη σου δεν προλαβαίνεις να διορθώσεις. Δεν μπορεί, θα υπάρχει μια άλλη ευκαιρία..» Έτσι τελειώνει ο Κωνσταντίνος τα Ημερολόγια Χαρμολύπης.

Γιατί οι ήρωές του, περνώντας απ’ την απόλυτη υλιστική ατμόσφαιρα μιας εποχής παραδομένης στο χρήμα, κι όχι στο πνεύμα, στον σκοπό κι όχι στον στόχο, στην κομπίνα κι όχι στο σχεδιασμό, στη μόστρα κι όχι στην ουσία, βλέπουν μπροστά τους το υπαρξιακό αδιέξοδο που με το κλείσιμο και του βιολογικού τους κύκλου γίνεται τρόμος απέναντι στην δημιουργία και την αιώνια πρώτη αρχή.

 Και τότε καταφέρνουν να ψελλίσουν το τρομερό μυστικό. Αυτή που διαψεύδει τον  Νίκο Καρούζο τον τόσο αγαπημένο μας που έγραψε κάποτε: «Δεύτερη ζωή δεν έχει». Και άρεσε τόσο πολύ και στον Οδυσσέα Ελύτη, που το πήρε κι αυτός ατόφιο και το έβαλε στα δικά του ποιήματα.                                                              

Γιατί καμιά φορά και οι μεγάλοι ποιητές  διαψεύδονται στο όνομα της υπαρξιακής αλήθειας που μόνο οι λαοί στη διαδρομή τους αποκαλύπτουν μέσα από τις συμφορές που τους μαγειρεύει το εκάστοτε σύστημα εξουσίας.                                                              

 Ως ένας απ τους ποιητές λοιπόν, που όμως φροντίζω να μην  διαψευσθώ κι εγώ, σας δηλώνω απόψε, μετά λόγου γνώσεως και αδιαπραγμάτευτα, εδώ, στο ιστορικό και δοξασμένο Διδυμότειχο που τόσο φιλόξενα με δέχτηκε, ότι ο συμπατριώτης σας ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλάκης είναι πλέον αποδεδειγμένα ένας απ’ τους κορυφαίους συγγραφείς μας και όχι μόνο και δεύτερη ζωή έχει το έργο του αλλά και τρίτη και συνέχεια, που θα την χαρούμε στα επόμενα βιβλία του.                                                                                                              

 Τα «Ημερολόγια Χαρμολύπης» που πρέπει να σημειώσω επίσης, ότι είναι θαυμάσια εικονογραφημένα από την αγαπημένη μας Ράνια, είναι μια ιστορική τοιχογραφία της νεότερης πατρίδας μας, μια πρόταση για μια καλύτερη Ελλάδα, και μια τρυφερή αναπόληση εποχών που απ αυτές πρέπει να κρατήσουμε την αγνότητα και την ευαισθησία τους για να πάμε μπροστά.

 Εκεί που το μέλλον μας καλεί. Σε μιαν καινούργια Ελλάδα μέσα σε μιαν καινούργια ανθρωπότητα.

Σας ευχαριστώ για την ακρόαση. Νάστε καλά και να κρατάτε πάντοτε ψηλά τις σημαίες σας. Που δεν είναι φτιαγμένες από πανί, αλλά από αίμα και δόξα.”