του Gideon Rachman
Το όνειρο της Δύσης, οι πολίτες της οποίας ζουν άνετα, παραμένει έντονο
στον αναδυόμενο κόσμο. Οι δυτικοί όμως ξέρουν ότι τα παιδιά τους θα
περάσουν χειρότερα. Το τέλος στο "αμερικανικό όνειρο", η παγκοσμιοποίηση
και η άνοδος των ακραίων.
Τι είναι αυτό που καθορίζει τη Δύση; Οι Αμερικάνοι και οι
Ευρωπαίοι πολιτικοί αρέσκονται στο να μιλάνε για αξίες και θεσμούς.
Όμως, για δισεκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο το κρίσιμο σημείο είναι
πιο απλό και πιο εύκολο να κατανοηθεί.
Η Δύση είναι το μέρος εκείνο του κόσμου όπου ακόμα και οι απλοί άνθρωποι ζουν άνετα. Αυτό είναι το όνειρο που κάνει τους παράνομους μετανάστες να ρισκάρουν τη ζωή τους, προσπαθώντας να μπουν στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ.
Ωστόσο, παρότι η έλξη της Δύσης παραμένει έντονη, ο ίδιος ο δυτικός κόσμος χάνει την πίστη του στο μέλλον του. Την περασμένη εβδομάδα ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε μία από τις πιο ζοφερές ομιλίες της προεδρίας του. Χωρίς να μασάει τα λόγια του, ο Αμερικανός πρόεδρος παρουσίασε το χρονικό της αυξανόμενης ανισότητας και της μείωσης της κοινωνικής κινητικότητας που, όπως δήλωσε, «ενέχουν θεμελιώδη κίνδυνο για το αμερικανικό όνειρο, για τον τρόπο ζωής μας και γι' αυτό που αντιπροσωπεύουμε στον κόσμο».
Δημοσκόπηση του Pew Research Center που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη σε 39 χώρες έθετε το ερώτημα «θα είναι τα παιδιά στη χώρα σας σε καλύτερη κατάσταση απ' ό,τι ήταν οι γονείς τους;». Μόνο το 33% των Αμερικανών πιστεύει ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα, ενώ το 62% δήλωσε πως θα ζήσουν χειρότερα.
Οι Ευρωπαίοι ήταν ακόμα πιο απαισιόδοξοι. Μόνο το 28% των Γερμανιών, το 17% των Βρετανών, το 14% των Ιταλών και το 9% των Γάλλων πιστεύουν πως τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα απ' ό,τι οι προηγούμενες γενιές.
Αυτός ο δυτικός πεσιμισμός έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με την αισιοδοξία στον αναπτυσσόμενο κόσμο: το 82% των Κινέζων, το 59% των Ινδών και το 65% των Νιγηριανών πιστεύουν σε ένα καλύτερο μέλλον.
Θα ήταν ωραίο να πιστέψουμε ότι αυτοί που μιλούν για υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της Δύσης είναι απλώς υπερβολικοί. Δυστυχώς, όμως, οι αριθμοί δείχνουν πως ο κόσμος κάτι έχει καταλάβει.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Brookings Institution, οι μισθοί των ανδρών εργάσιμης ηλικίας στις ΗΠΑ -προσαρμοσμένοι στον πληθωρισμό- έχουν μειωθεί κατά 19% από το 1970. Ο μισθός του μέσου Αμερικανού -που κάποτε αποτελούσε την επιτομή του αμερικανικού ονείρου- έχει μειωθεί, την ώρα που τα κέρδη για το κορυφαίο 5% των εισοδημάτων έχουν εκτιναχθεί.
Ακόμα και οι συντηρητικοί πολιτικοί ανησυχούν. Ο γερουσιαστής Μάρκο Ρούμπιο, που διεκδικεί υποψηφιότητα από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία των ΗΠΑ το 2016, σημειώνει ότι οι γονείς του κατάφεραν να μπουν στη μεσαία τάξη από σχετικά ταπεινές θέσεις εργασίας, ο πατέρας του ως μπάρμαν και η μητέρα του ως υπηρέτρια. Αυτές τις μέρες όμως, όπως παραδέχεται, αυτό δεν είναι πλέον δυνατό.
Η αίσθηση της απαισιοδοξίας και της ανασφάλειας στην Ευρώπη έχει επίσης βάση - και συγκεκριμένα τη γνώση ότι τα κοινωνικά και συνταξιοδοτικά επιδόματα πιθανότατα δεν θα είναι τόσο γενναιόδωρα στο μέλλον. Η πίεση στην ευημερία είναι πιο έντονη σε χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση χρέους - χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν δει πραγματικές μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις.
Όμως, το βιοτικό επίπεδο βρίσκεται υπό πίεση ακόμα και σε ευρωπαϊκές χώρες που τα έχουν πάει σχετικά καλά. Σύμφωνα με έρευνα των Financial Times, οι Βρετανοί που γεννήθηκαν το 1985 είναι οι πρώτοι εδώ και 100 χρόνια που δεν έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο σε σχέση με αυτούς που γεννήθηκαν δέκα χρόνια νωρίτερα.
Ακόμα και στη Γερμανία, που συχνά εξυμνείται ως η πιο επιτυχημένη μεγάλη οικονομία του δυτικού κόσμου, τα οφέλη του «θαύματος της Μέρκελ» έχουν γίνει αισθητά κυρίως σε αυτούς με υψηλά εισοδήματα. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις που έθεσαν τη βάση για την τρέχουσα έκρηξη εξαγωγών της Γερμανίας συμπεριελάμβαναν τη συγκράτηση των μισθών, την περικοπή κοινωνικών επιδομάτων και την πρόσληψη πολλών προσωρινά απασχολούμενων.
Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της αυξανόμενης αισιοδοξίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο και της αυξανόμενης απαισιοδοξίας στη Δύση. Στην ομιλία του την περασμένη εβδομάδα, ο Μπ. Ομπάμα σημείωσε πως «αρχίζοντας από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το κοινωνικό συμβόλαιο άρχισε να διαλύεται». Ίσως όχι συμπτωματικά, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 εκείνη που άρχισε να ανοίγει ήταν η Κίνα.
Ακόμα και οι υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης πλέον αναγνωρίζουν συνήθως ότι η ανάδυση του εργατικού δυναμικού διεθνώς έχει συμβάλει στη συγκράτηση των μισθών στη Δύση. Ορισμένοι Ευρωπαίοι φίλοι μου ονειροπολούν, πιστεύοντας ότι ο προστατευτισμός -ή ακόμα και ένας πόλεμος στην Ασία- θα μπορούσε να επαναφέρει πιο καλοπληρωμένες δουλειές στη Δύση. Στην πραγματικότητα όμως, η παγκοσμιοποίηση φαίνεται απίθανο να αντιστραφεί, δεδομένων των τεχνολογικών, οικονομικών και πολιτικών δυνάμεων που την προωθούν.
Σίγουρα θα ήταν ηθικά αμφιλεγόμενο να επιχειρηθεί η τόνωση του βιοτικού επιπέδου στη Δύση με την υπονόμευση μιας οικονομικής τάσης που έχει βγάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Ακόμα και αν τα δυτικά κράτη έκλειναν τις αγορές τους, οι δυτικοί υπάλληλοι -συμπεριλαμβανομένων και των υπαλλήλων γραφείων- θα αντιλαμβάνονταν όλο και περισσότερο ότι πολλές εργασίες μπορούν να γίνουν φθηνότερα με τη χρήση υπολογιστών ή ρομπότ. Πράγματι, η εξέλιξη των ρομπότ θα αποτελέσει σύντομα κίνδυνο και για τους εργαζόμενους στην γραμμή παραγωγής της Κίνας.
Εάν η διάβρωση του βιοτικού επιπέδου συνεχιστεί, πώς θα αντιδράσουν οι ψηφοφόροι της Δύσης; Ήδη υπάρχουν σημάδια πολιτικού ριζοσπαστισμού - με τη λαϊκιστική δεξιά να ανεβαίνει και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Όμως, ακόμα, δεν υπάρχουν πραγματικά σημάδια ότι το Tea Party στην Αμερική ή τα εθνικιστικά κινήματα στην Ευρώπη έχουν ρεαλιστικά πιθανότητα να αναλάβουν τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης σε μια μεγάλη χώρα.
Η συναίνεση για την παγκοσμιοποίηση επίσης φαίνεται να διατηρείται. Πράγματι, το Σαββατοκύριακο που πέρασε, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου φαίνεται να έκανε πρόοδο στην αναζήτηση μιας νέας διεθνούς εμπορικής συμφωνίας.
Όμως, ενώ τα νέα πολιτικά κινήματα δεν είναι ακόμα έτοιμα να κατατροπώσουν τα κατεστημένα κόμματα στη Δύση, οι παραδοσιακοί πολιτικοί πρέπει να αντιδράσουν στο νέο οικονομικό κλίμα. Η αυξανόμενη ανισότητα αυξάνει τις πιέσεις για πιο αναδιανεμητικούς φόρους και υψηλότερους κατώτατους μισθούς και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Μία ακόμα δεκαετία οικονομικής δυσφορίας στη Δύση -ή, Θεός φυλάξοι, μιας νέας οικονομικής κρίσης- είναι πιθανόν να οδηγήσει στην εμφάνιση πιο ακραίων λύσεων και πολιτικών.
Η Δύση είναι το μέρος εκείνο του κόσμου όπου ακόμα και οι απλοί άνθρωποι ζουν άνετα. Αυτό είναι το όνειρο που κάνει τους παράνομους μετανάστες να ρισκάρουν τη ζωή τους, προσπαθώντας να μπουν στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ.
Ωστόσο, παρότι η έλξη της Δύσης παραμένει έντονη, ο ίδιος ο δυτικός κόσμος χάνει την πίστη του στο μέλλον του. Την περασμένη εβδομάδα ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε μία από τις πιο ζοφερές ομιλίες της προεδρίας του. Χωρίς να μασάει τα λόγια του, ο Αμερικανός πρόεδρος παρουσίασε το χρονικό της αυξανόμενης ανισότητας και της μείωσης της κοινωνικής κινητικότητας που, όπως δήλωσε, «ενέχουν θεμελιώδη κίνδυνο για το αμερικανικό όνειρο, για τον τρόπο ζωής μας και γι' αυτό που αντιπροσωπεύουμε στον κόσμο».
Δημοσκόπηση του Pew Research Center που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη σε 39 χώρες έθετε το ερώτημα «θα είναι τα παιδιά στη χώρα σας σε καλύτερη κατάσταση απ' ό,τι ήταν οι γονείς τους;». Μόνο το 33% των Αμερικανών πιστεύει ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα, ενώ το 62% δήλωσε πως θα ζήσουν χειρότερα.
Οι Ευρωπαίοι ήταν ακόμα πιο απαισιόδοξοι. Μόνο το 28% των Γερμανιών, το 17% των Βρετανών, το 14% των Ιταλών και το 9% των Γάλλων πιστεύουν πως τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα απ' ό,τι οι προηγούμενες γενιές.
Αυτός ο δυτικός πεσιμισμός έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με την αισιοδοξία στον αναπτυσσόμενο κόσμο: το 82% των Κινέζων, το 59% των Ινδών και το 65% των Νιγηριανών πιστεύουν σε ένα καλύτερο μέλλον.
Θα ήταν ωραίο να πιστέψουμε ότι αυτοί που μιλούν για υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της Δύσης είναι απλώς υπερβολικοί. Δυστυχώς, όμως, οι αριθμοί δείχνουν πως ο κόσμος κάτι έχει καταλάβει.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Brookings Institution, οι μισθοί των ανδρών εργάσιμης ηλικίας στις ΗΠΑ -προσαρμοσμένοι στον πληθωρισμό- έχουν μειωθεί κατά 19% από το 1970. Ο μισθός του μέσου Αμερικανού -που κάποτε αποτελούσε την επιτομή του αμερικανικού ονείρου- έχει μειωθεί, την ώρα που τα κέρδη για το κορυφαίο 5% των εισοδημάτων έχουν εκτιναχθεί.
Ακόμα και οι συντηρητικοί πολιτικοί ανησυχούν. Ο γερουσιαστής Μάρκο Ρούμπιο, που διεκδικεί υποψηφιότητα από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία των ΗΠΑ το 2016, σημειώνει ότι οι γονείς του κατάφεραν να μπουν στη μεσαία τάξη από σχετικά ταπεινές θέσεις εργασίας, ο πατέρας του ως μπάρμαν και η μητέρα του ως υπηρέτρια. Αυτές τις μέρες όμως, όπως παραδέχεται, αυτό δεν είναι πλέον δυνατό.
Η αίσθηση της απαισιοδοξίας και της ανασφάλειας στην Ευρώπη έχει επίσης βάση - και συγκεκριμένα τη γνώση ότι τα κοινωνικά και συνταξιοδοτικά επιδόματα πιθανότατα δεν θα είναι τόσο γενναιόδωρα στο μέλλον. Η πίεση στην ευημερία είναι πιο έντονη σε χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση χρέους - χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν δει πραγματικές μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις.
Όμως, το βιοτικό επίπεδο βρίσκεται υπό πίεση ακόμα και σε ευρωπαϊκές χώρες που τα έχουν πάει σχετικά καλά. Σύμφωνα με έρευνα των Financial Times, οι Βρετανοί που γεννήθηκαν το 1985 είναι οι πρώτοι εδώ και 100 χρόνια που δεν έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο σε σχέση με αυτούς που γεννήθηκαν δέκα χρόνια νωρίτερα.
Ακόμα και στη Γερμανία, που συχνά εξυμνείται ως η πιο επιτυχημένη μεγάλη οικονομία του δυτικού κόσμου, τα οφέλη του «θαύματος της Μέρκελ» έχουν γίνει αισθητά κυρίως σε αυτούς με υψηλά εισοδήματα. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις που έθεσαν τη βάση για την τρέχουσα έκρηξη εξαγωγών της Γερμανίας συμπεριελάμβαναν τη συγκράτηση των μισθών, την περικοπή κοινωνικών επιδομάτων και την πρόσληψη πολλών προσωρινά απασχολούμενων.
Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της αυξανόμενης αισιοδοξίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο και της αυξανόμενης απαισιοδοξίας στη Δύση. Στην ομιλία του την περασμένη εβδομάδα, ο Μπ. Ομπάμα σημείωσε πως «αρχίζοντας από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το κοινωνικό συμβόλαιο άρχισε να διαλύεται». Ίσως όχι συμπτωματικά, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 εκείνη που άρχισε να ανοίγει ήταν η Κίνα.
Ακόμα και οι υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης πλέον αναγνωρίζουν συνήθως ότι η ανάδυση του εργατικού δυναμικού διεθνώς έχει συμβάλει στη συγκράτηση των μισθών στη Δύση. Ορισμένοι Ευρωπαίοι φίλοι μου ονειροπολούν, πιστεύοντας ότι ο προστατευτισμός -ή ακόμα και ένας πόλεμος στην Ασία- θα μπορούσε να επαναφέρει πιο καλοπληρωμένες δουλειές στη Δύση. Στην πραγματικότητα όμως, η παγκοσμιοποίηση φαίνεται απίθανο να αντιστραφεί, δεδομένων των τεχνολογικών, οικονομικών και πολιτικών δυνάμεων που την προωθούν.
Σίγουρα θα ήταν ηθικά αμφιλεγόμενο να επιχειρηθεί η τόνωση του βιοτικού επιπέδου στη Δύση με την υπονόμευση μιας οικονομικής τάσης που έχει βγάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Ακόμα και αν τα δυτικά κράτη έκλειναν τις αγορές τους, οι δυτικοί υπάλληλοι -συμπεριλαμβανομένων και των υπαλλήλων γραφείων- θα αντιλαμβάνονταν όλο και περισσότερο ότι πολλές εργασίες μπορούν να γίνουν φθηνότερα με τη χρήση υπολογιστών ή ρομπότ. Πράγματι, η εξέλιξη των ρομπότ θα αποτελέσει σύντομα κίνδυνο και για τους εργαζόμενους στην γραμμή παραγωγής της Κίνας.
Εάν η διάβρωση του βιοτικού επιπέδου συνεχιστεί, πώς θα αντιδράσουν οι ψηφοφόροι της Δύσης; Ήδη υπάρχουν σημάδια πολιτικού ριζοσπαστισμού - με τη λαϊκιστική δεξιά να ανεβαίνει και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Όμως, ακόμα, δεν υπάρχουν πραγματικά σημάδια ότι το Tea Party στην Αμερική ή τα εθνικιστικά κινήματα στην Ευρώπη έχουν ρεαλιστικά πιθανότητα να αναλάβουν τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης σε μια μεγάλη χώρα.
Η συναίνεση για την παγκοσμιοποίηση επίσης φαίνεται να διατηρείται. Πράγματι, το Σαββατοκύριακο που πέρασε, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου φαίνεται να έκανε πρόοδο στην αναζήτηση μιας νέας διεθνούς εμπορικής συμφωνίας.
Όμως, ενώ τα νέα πολιτικά κινήματα δεν είναι ακόμα έτοιμα να κατατροπώσουν τα κατεστημένα κόμματα στη Δύση, οι παραδοσιακοί πολιτικοί πρέπει να αντιδράσουν στο νέο οικονομικό κλίμα. Η αυξανόμενη ανισότητα αυξάνει τις πιέσεις για πιο αναδιανεμητικούς φόρους και υψηλότερους κατώτατους μισθούς και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Μία ακόμα δεκαετία οικονομικής δυσφορίας στη Δύση -ή, Θεός φυλάξοι, μιας νέας οικονομικής κρίσης- είναι πιθανόν να οδηγήσει στην εμφάνιση πιο ακραίων λύσεων και πολιτικών.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
πηγή: euro2day.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου