Ημερολόγια Χαρμολύπης: "Ιστορίες για τα όρια της ανθρώπινης δύναμης"

Γράφει η Νατάσα Κάντζα

Φιλόλογος, επιμελήτρια εκδόσεων

Eκ μέρους του Ιανού μου ζητήθηκε να επιμεληθώ το βιβλίο του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλάκη και ήταν ιδιαίτερα τιμητικό για μένα το να μου ζητήσει  να παρουσιάσω το βιβλίο του και μάλιστα με έναν τόσο αφοπλιστικό τρόπο, που δεν θα μπορούσα να αρνηθώ.

Το βιβλίο «Ημερολόγια Χαρμολύπης μυθιστορηματικές ιστορίες» είχα την τιμή και τη χαρά να το διαβάσω από τους πρώτους και μάλιστα ίσως το τελευταίο άτομο πριν πάρει το δρόμο του για το τυπογραφείο. Όπως επίσης συνέβη και με το πρώτο του βιβλίο το «Αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει…».

Κι ενώ όταν άρχισα την ανάγνωση σκέφτηκα ότι «ναι, είναι το ύφος του κ. Τριανταφυλλάκη», αφού ήδη είχα την αναγνωστική εμπειρία του πρώτου πονήματός του, στη συνέχεια, εξεπλάγην, ευχάριστα φυσικά, καθώς οι πειραματισμοί που άρχισαν να αποκαλύπτονται διατηρούσαν άσβεστο το ενδιαφέρον μου να συνεχίσω την ανάγνωση.

Όπως αποκαλύπτει ο τίτλος του βιβλίου (Ημερολόγια Χαρμολύπης, μυθιστορηματικές ιστορίες) πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων, πολλά από τα οποία έχουν τη μορφή και το ύφος ημερολογιακών καταγραφών. Είκοσι έξι διηγήματα χωρισμένα σε πέντε ενότητες, οι οποίες περικλείονται σε μια μεγαλύτερη ιστορία που τις «αγκαλιάζει», όπως η μάνα τα παιδιά της.

Πρωταγωνίστρια της πρώτης ιστορίας είναι μια γυναίκα της επαρχίας, περίπου στα τέλη της δεκαετίας του '40, η Ευπραξούλα, η σύζυγος κλειδούχου, όπως ήθελε η ίδια να την προσφωνούν, γιατί αυτό το «–ούχος» υποδήλωνε κάτι σπουδαίο όπως το τροπαιούχος και το πολιούχος, και μάνα αριστούχου. Κι όμως αν και δυναμική φαινομενικά η ιστορία της που νομίζει κανείς ότι θα κυριαρχήσει στο έργο αποτελεί μόνο το όχημα που θα κουβαλήσει τις υπόλοιπες ιστορίες.

Συνδετικός κρίκος όλων των ιστοριών ο γιος της, ο Αριστείδης, καθηγητής στο Γυμνάσιο Διδυμοτείχου. Αν και τα εφόδια που πήρε από την οικογένειά του, όπως έλεγε και η Ευπραξούλα, θα μπορούσαν να τον φτάσουν στα υψηλότερα αξιώματα, να γίνει δήμαρχος, ακόμη και βουλευτής, θα μπορούσε να γίνει, αυτός επέλεξε κάτι πιο τολμηρό, να διαπλάθει χαρακτήρες. Έγινε λοιπόν καθηγητής, και κάθε χρόνο από τα χέρια του περνούσαν δεκάδες παιδιά και κάθε φορά ο αποχωρισμός ήταν το ίδιο δύσκολος.

Το 2013, στα πρόθυρα της σύνταξης πια, χτυπημένος κι αυτός από την κρίση, και μόνος, αφού η κόρη του είχε ανοίξει τα καλλιτεχνικά της φτερά και διέπρεπε ως μεγάλη μουσικός στο εξωτερικό, με φύλακα-άγγελό της τη μητέρα της, αποφάσισε να κάνει μια σύναξη, ένα reunion, όπως συνηθίζεται, να λέμε, για να ξανασυναντηθεί με τους μαθητές που πιο πολύ από όλους έμειναν χαραγμένοι στη μνήμη του και την καρδιά του, τη γενιά του 1975!

Μεθοδικός και πείσμων και με τη βοήθεια της τεχνολογίας καταφέρνει και  ανακαλύπτει τους περισσότερους. Και ένα βράδυ του Αυγούστου η συνάντηση πραγματοποιείται. Λίγο πριν από το τέλος της βραδιάς ο καθηγητής τους αποκάλυψε την ιδέα του: να συντάξουν ένα χρονολόγιο στο οποίο θα εκθέτουν/παρουσιάζουν τις ιστορίες από την Ελλάδα που έζησαν στα νιάτα τους, όπως την έζησαν τα χρόνια πριν από την κρίση, αλλά και εν μέσω αυτής. Θα ήταν ένας τρόπος να απασχολούνται δημιουργικά αλλά και να αφήσουν μια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Όπως κι έγινε και πέντε μήνες μετά την πρώτη εκείνη συνάντησή τους συγκεντρώθηκαν ξανά, έστω και με κάποιες απουσίες, για να παρουσιάσουν τις ιστορίες τους.

Κι άρχισαν όλοι οι αγαπημένοι του μαθητές να διαβάζουν τι είχαν γράψει και πώς ο καθένας αποτύπωσε σε μια καταγραφή την δική του ιστορία «αυτήν τη μία και μοναδική που δε θα ξεχάσουν ποτέ, όσες φορές κι αν ζήσουν»: ο Θανάσης, ο Σίμος, ο Χρήστος, ο Θύμιος, ο Δημήτρης και οι υπόλοιποι, σχεδόν όσοι συμμαθητές και τόσες ιστορίες.

Ιστορίες για τα όρια της ανθρώπινης δύναμης, εσωτερικοί μονόλογοι, δευτεροπρόσωπες αφηγήσεις, εξομολογήσεις, τεχνοκρατικά κείμενα, διηγήματα που ιστορούσαν βιώματα και περιπέτειές τους από τα σχολικά χρόνια αλλά και από την ζωή τους στο χωριό, καθώς οι περισσότεροι κατάγονταν από αγροτικές οικογένειες, αποτυπώσεις της καθημερινότητάς τους.

Κάθε διήγημα είναι διαφορετικό, τόσο ως προς το ύφος όσο και ως προς το περιεχόμενο αλλά και την εποχή στην οποία αναφέρεται. Άλλωστε αυτό το τέχνασμα χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και το πετυχαίνει, κάθε μαθητής να γράψει με το δικό του τρόπο…

Έτσι, με έναν ωραίο τρόπο, τη διαφορετική γραφή, «αναγκάζει» τον αναγνώστη να προβληματιστεί και να ανακαλύψει χαρακτήρες πολύ διαφορετικούς που, όμως, μεγάλωσαν, καλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσα σε όμοιες συνθήκες ζωής.

Όσον αφορά τη γλώσσα, ακόμη και τα κείμενα που είναι γραμμένα με δημοσιογραφικό τρόπο ή τα άλλα που είναι πιο τεχνοκρατικά και αναφέρονται σε ζητήματα της οικονομικής κρίσης δεν κουράζουν αλλά προκαλούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη με την καθαρότητα που έχουν αποδοθεί.

Κι ενώ θα περίμενε κανείς ένας οικονομολόγος να κινείται περισσότερο σε μονοπάτια γνωστά και περπατημένα από άλλους, άρα ακόμη πιο σίγουρα, η μεταφυσικότητα που διατρέχει το έργο είναι διάχυτη. Έχεις πάντα την αίσθηση ότι όλα αυτά δεν έγιναν τυχαία, ένα σχέδιο υπάρχει στο Σύμπαν που είναι έτσι φτιαγμένο για να μας οδηγήσει κάπου αλλού; Να μας φέρει ξανά εδώ; Με άλλη μορφή και περισσότερη εμπειρία ώστε να μην κάνουμε τα ίδια λάθη; Αυτό μένει να το ανακαλύψετε εσείς.

Σας ευχαριστώ πολύ και ευχαριστώ για τη μεγάλη τιμή να βρίσκομαι σε αυτήν τη συντροφιά.